نقش هنر و معماری اسلامی در مسجد جامع ورامین 15 ص

دسته بندي : علوم پایه » پاورپوینت معماری
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 15 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏1
‏نقش هنر و معماری اسلامی در مسجد جامع ورامین
‏مسجد مهم‌ترین فضای معماری در سر‌زمین‌های اسلامی است كه علاوه بر كاركرد دینی و ‏مذهبی و معنوی همواره از نقش اجتماعی سیاسی نیز بر‌خوردار بوده است.اهمیت نقش دینی ‏و اجتماعی مسجد موجب شده است كه معماران و برخی دیگر از هنرمندان در همه دوره‌های ‏تاریخی تلاش خود را در راه خلق فضایی مناسب و شایسته برای نیایش صرف كنند. به همین ‏جهت است كه مساجد هر دوره را می‌توان نمونه اعلای معماری و هنر آن دوره به شمار ‏آورد. تقدیس مساجد را می‌توان مهم‌ترین عامل حفظ و بقای ساختمان مسجد‌های تاریخی ‏دانست. ایرانیان پس از گرایش به اسلام فرهنگ مقدس اسلام را با فرهنگ غنی ایرانی ‏عجین كردند و این شامل تمامی زمینه‌ها و از جمله معماری است. همان‌طور كه گفته شد ‏تنها چند نمونه مسجد در ایران وجود دارد كه به سبك اولین مسجد اسلامی كه به دست ‏پیامبر اسلام(ص) ساخته شده، بنا شده است و پس از آن معماری ایران در مسیری شروع به ‏حركت كرد كه زاییده آن حركت امروزه در جای‌جای ایران به شكل بنا‌های عظیم و زیبای ‏مسجد خود‌نمایی می‌كند.
‏تاریخچه مسجد جامع ورامین:
‏بنای مسجد جامع ‏ورامین در زمان سلطنت سلطان محمد‌ خدا‌بنده آغاز می‌شود. در این جا قسمتی از ‏سفرنامه مادام دیولافوا را كه در هنگام بازدید از ورامین در عهد ناصر‌الدین شاه ‏قاجار به رشته تحریر كشیده شده است را نقل می‌كنیم:«... باری پس از چهار ساعت ‏راهپیمایی و پایمال كردن محصول مزارع و شنیدن نا‌ملایمات از زارعین بام مخروطی شكل ‏و گنبد مینای مسجدی كه در میان مزارع سر بر‌آورده بود از دور پدیدار شد. این دهكده ‏ورامین است. كمی بعد به آنجا می‌رسیدیم و در میان باغ‌ها كه دیوار‌های گلی داشتند. ‏داخل شدیم. در این باغ‌ها درختان میوه از قبیل گیلاس و زرد‌آلو و گوجه و هلو، جنگل ‏انبوهی تشكیل می‌دادند. خوشبختانه نظر به توصیه‌ای كه دكتر تولوزان به كدخدا نوشته ‏بود ما توانستیم در خانه او فرود آییم. پس از تعارفات معموله و كمی استراحت به ‏تماشای مسجد جامع ورامین رفتیم. این بنا در قدیم بسیار عالی و با‌شكوه بوده ولی ‏اكنون ویرانه‌ای بیش نیست. مومنین هم از ترس فرود آمدن طاق برای عبادت به آنجا ‏نمی‌روندو بنابراین سیاحت آن مانعی ندارد و هر كس می‌تواند آزادانه و بدون اشكال به ‏تماشای این خرابه بپردازد.
‏3
‏هنر و معماری در مسجد جامع ورامین:
‏مدخل مسجد ‏دروازه‌ای ورودی است كه تشكیل ایوان را می‌دهد كه سرتاسر ضلع شمالی مسجد است و صحن ‏مسجد حیاطی مستطیل شكل است وسط آن حوضی است كه شبیه حوض‌های وسط قلعه‌های مسكونی و ‏رباط‌‌ها است.ایوان شبستان بلند و زیبای مسجد جامع دارای كتیبه‌هایی ارزشمند است ‏كتیبه‌های سوره جمعه در متن و در حاشیه كتیبه‌های كوفی آن از نمونه‌های خوب ‏كتیبه‌های گچبری این عصر است. انواع طرح‌های اسلیمی و خط‌های عربی، كوفی و فارسی را ‏دارا است.مادام دیو‌لافوا در سفر نامه خود از گنبد مینایی مسجد جامع یاد كرده است. ‏این مسجد دارای چند كتیبه جالب است اولین كتیبه در سر در صحن مسجد واقع شده است. ‏این كتیبه كاشیكاری بوده. كتیبه سر در حرم یا شبستان اصلی مسجد «یا ایها الذین امنو ‏اذا نودی...» كتیبه بالای محراب و دور تا دور حرم «یسبح لله ما فی السموات و ما فی ‏الارض...» كتیبه‌های بالای سر در ورودی از حرم به شبستان‌های شرقی و غربی ... اما ‏كاشیكاری مسجد در قسمت‌های زیر دیده می‌شود.در قسمت سر در اصل مسجد، در زیر قوس ‏اصلی سر در مسجد، همچنین دو ستون تزیینی كه از دو طرف قوس تا بالا و راس آن ادامه ‏پیدا كرده و در سر در حرم نیز زیر قوس نیم گنبد كاشیكاری از پایه قوس تا راس آن از ‏دو طرف به طور كامل و همانند سردر اصلی مسجد وجود دارد.
‏بالای محراب، تا گوشوارها هیچ كاشیكاری وجود ندارد. در قسمت پایین حرم در كتیبه ۳ ‏در ورودی به شبستان‌های شرقی و غربی كه قبلا در مورد آنها صحبت كردیم نیز كاشیكاری ‏زیبایی خودنمایی می‌كند.
‏شگرف‌ترین گچبری‌های این مسجد در بالا و اطراف محراب ‏مسجد وجود دارد. این گچبری‌ها با نقش‌های اسلیمی گل و بوته به شكل برجسته و كاملا ‏زیبایی ایجاد شده‌اند پیچیدگی این طرح‌ها به قدری است كه انسان به راحتی نمی‌تواند ‏باور كند كه قدرت دست یك هنرمند خالق آن بوده است.در حال حاضر به دور ساختمان ‏دیواری كشیده شده كه نقش حفاظ را به عهده دارد البته در گذشته این حصار وجود نداشته ‏است. پس از گذشتن از این در دو راه برای ورود به صحن مسجد وجود دارد. یكی از ایوان ‏شمالی و یا همان سردر ایوان شمالی مسجد كه طی دهلیزی به صحن می‌رسد. دیگر از طریق ‏ایوان شرقی كه در وسط این ضلع دارای دری رو به همان سمت (مشرق) است. صحن مربع شكل ‏مسجد مانند یك فضای تقسیم عمل می‌كند به طوری كه فردی كه وارد صحن می‌شود پس از وضو
‏3
‏ساختن در حوض وسط صحن می‌تواند محل نشستن خود را در هر یك از چهار ایوان انتخاب ‏كند. محور طولی مسجد جامع ورامین منطبق بر عكس مسیر خیابانی به همین نام است كه به ‏میدان قدیمی شهر منتهی می‌شود. در كنار این میدان كه همگان قدمت آن را تصدیق ‏می‌كنند برج علاالدوله با قدمت هشتصد ساله خودنمایی می‌كند. در انتهای خیابان، نگاه ‏ما به سردر و گنبد مسجد گره می‌خورد و ابهت مسجد حواس انسان را معطوف به خود ‏می‌سازد تا جایی كه هنگام قدم زدن در این خیابان به سمت مسجد تا چند لحظه ای فرد از ‏اطراف خود غافل می‌شود و اگر هشدار بوق اتومبیلی به صدا در نیاید چه بسا كه اتفاقی ‏برای انسان رخ دهد. اینكه این مسجد دقیقا در محور طولی این معبر واقع شده مسلما ‏اتفاقی نبوده است. به دلیل اینكه ورامین بر یك دشت هموار واقع است در گذشته كه ‏ارتفاع ساختمان‌ها خیلی كمتر بوده گنبد مسجد جامع راهنمای خوبی برای مسافرانی بود ‏كه به سوی این شهر می‌آمدند.
‏ایوان‌های شرقی و غربی دارای پنجره‌هایی هستند و ‏باز آنچنان كه در شرح جغرافیای ورامین آوردیم بادهای این ناحیه از شرق به غرب و یا ‏عكس آن می‌وزند. با توجه به اینكه سرعت وزش این بادها، جز در مواردی خاص از حالتی ‏متوسط و نسیم گونه بیشتر نمی‌شود این پنجره‌ها عمود بر جهت وزش باد ایجاد شده اند. ‏ابعاد مناسب این پنجره‌ها و طاق‌های بلند ایوان باعث می‌شود هوا به راحتی از بیرون ‏توسط پنجره‌ها به داخل هدایت شده و پس از تماس باكف ایوان كه فرشی از آجر است و در ‏سایه خنك ایوان قرار گرفته،‌ گرمای خود به كف داده و خنك می‌شود و در فضای مسجد ‏شروع به گردش می‌كند. این عمل از داخل صحن مربع شكل مسجد نیز تكرار می‌شود و تمامی ‏ایوان‌ها دارای هوای خنك و تازه هستند.به طور كلی به این دلیل كه مساجد جامع تنها ‏در روز مورد استفاده بوده اند، آن هم در روشنترین زمان روز، بیشترین استفاده از نور ‏طبیعی در آنها به كار رفته شده است. در ایوان‌های شرقی و غربی پنجره‌هایی وجود ‏دارد. ۱۱ پنجره در ایوان غربی و ۱۰ پنجره در ایوان شرقی مسجد تعبیه شده است. از ‏جمله مصالح به كار رفته در ساختمان مسجد جامع ورامین، آجر و ملات و ساروج است:
‏آجر: آجر از مصالح با ارزش دوره مغول و تیموری بوده است. این نوع آجرها از گل ‏رس معمولی تهیه می‌شده‌اند و نكته حایز اهمیت استفاده از مصالح محلی در این دوره و ‏در مسجد جامع ورامین است. ابعاد این آجرها cm۵/۴ ‏در ۲۲ در ۲۲ است.
‏4
‏ملات ساروج: ‏ساروج ملاتی است كندگیر و تشكیل شده از ۱۰ پیمانه گرد آهك شكفته + هفت پیمانه ‏خاكستر الكی + یك پیمانه خاك رس + یك پیمانه ماسه بادی + سه تا پنج كیلوگرم لویی (‏در هر مترمكعب ملات ساروج) + آب.با ورز دادن و كوبیدن مخلوط ساخته می‌شد. مخلوط ‏كردن لویی (گل جگن) برای آن بود كه ملات پس از به مصرف رسیدن، هنگام گرفتن جمع نشود ‏و نتركد. در مناطق مختلف بعضی از مواد كه نقش تقویت كننده را ایفا می‌كنند با توجه ‏به دسترسی آن، به آن ملات اضافه و بعضی از مواد كمیاب از آن حذف می‌شده است. در ‏ملات ساروج مسجد جامع از وجود شیره انگور و تخم پرندگان صحبت به میان آمده است. حال ‏آنكه در قرن هشتم، ورامین دارای باغ‌های انگور فراوان بوده كه این محصول را به ‏راحتی در اختیار معماری قرار داده است. همچنین تهیه هزاران تخم پرنده از پرندگان ‏مهاجری كه در اطراف كویر سیاه كوه و مسیر رودخانه شور نجف آباد و دیر كویر تا قصر ‏بهرام وجود داشته اند. كار مشكلی نبوده است.
‏گنبد و نقش های اسلیمی
‏گنبد یا آسمانه همانطور که از نامش بر می آید، شباهتی رمزی با آسمان و عرش را بیان می کند. گنبد مظهر آسمان و فضای مکعبی شکل زیر آن مظهر زمین و ماده ، و قوس مقرنس کاری شده آن همچون حلقه واسط زمین و آسمان تلقی می گردد. حضرت رسول در روایت معراج، گنبد عظیمی را وصف می کند که از صدف سفیدی ساخته شده و بر چهار پایه در چهار کنج قرار گرفته و بر این چهار پایه ،‏ ‏ این چهار کلام «بسم الله الرحمن الرحیم» از فاتحة الکتاب را نوشته اند و چهار جوی آب، شیر، عسل و شراب طهور که مظهر سعادت ابدی و سرمدی است از آنها جاری است.
‏پوشش گنبد در ایران سابقه ای دیرینه دارد و به دوره اشکانیان می رسد . کمبود چوبهای استوار و کشیده که در حقیقت عنصر اصلی پوشش مسطح تخت است، سبب شده است که پوشش سغ و گنبد رواج پیدا کند و به خصوص در دهانه های وسیع تر جای پوشش تخت را بگیرد.